نقد ویرانگر: قصه امانت و امنیت

نقد فیلم سینمایی «ویرانگر» را در این گزارش مطالعه کنید.

قصه و موقعیت های امنیتی به واسطه تعلیق و فضای پر رمز و رازی که دارد بستر مناسبی برای روایت ماجراهای جذاب و ملتهب است و فیلم «ویرانگر» هم بر اساس همین ظرفیت تلاش کرده قصه خود را تعریف کند. قصه از این قرار است که سازمان موساد از چند طریق قصد ضربه زدن به جمهوری اسلامی را دارد و به این منظور، زنی به نام نسرین را به ایران می‌فرستد و بناست کامیونی پر از TNT را در یکی از راهپیمایی‌ها منفجر و عملیاتی تروریستی و خرابکارانه را ساماندهی کند. نسرین دستگیر می‌شود و تنها امید باقیمانده برای موساد، تک‌تیرانداز ماهری به نام کامبیز است که قصد دارد از بالای جرثقیلی در اطراف میدان آزادی، رئیس‌جمهور را هدف قرار دهد. اما تیرانداز که قبلاً نسرین را هدف گلوله قرار داده، درست هنگام شلیک گلوله توسط احمد دستگیر می‌شود.

 در واقع این عملیات ضد امنیت ملی با هوشمندی و تدبیر نیروهای امنیتی خنثی می شود. ویرانگر قصه این رخداد است. رخدادی که در ذات خود واجد تعلیق و التهاب لازم بوده و مستقل از تکنیک ها و تمهیدات سینمایی، از هیجان لازم برای جذب مخاطب برخوردار است. فیلم البته در سال 74 ساخته شده و باید آن را با توجه به بضاعت فنی و تکنیکی سینمای ایران در آن زمان تحلیل کرد. گرچه باید به این نکته مهم هم توجه داشت که حتی در فیلم های معمایی و پلیسی و امنیتی هم این ساختار قصه و شیوه روایت و قصه گویی است که بیش از تمهیدات تکنیکی و جلوه های ویژه در قوام و غنای فیلم موثر است. از این حیث فیلمنامه ویرانگر از حفره ها و خلاهای متعددی رنج می برد و بسیاری از موقعیت های اکشن و تعقیب و گریزی آن از منطق دراماتیک لازم یا مصالح داستانی کافی برخوردار نیست و انگار هیجان برساخته از یک موقعیت حساس امنیتی را از طریق نوعی سانتی مانتال پلیسی می خواهد القاء کند یا مثلا حریف و ضدقهرمان را در برخی از موقعیت ها کودن و ساده تصویر می کند.

بیشتر بخوانید:

ویرانگر در راه آی‌فیلم

 این در حالی است که هرچه ضدقهرمان پرقدرتر و هوشمندتر باشد، بازنمایی مقتدرانه قهرمان بهتر و باورپذیرتر صورت می گیرد. به ویژه در یک قصه امنیتی که با ضدقهرمان های آگاه و باهوش مواجه هستیم نه با سارق و دزد خیابانی و کوچه و بازاری که گاه از کم هوشی خود به دام قانون گرفتار می شود. با این حال ویرانگر توانسته مخاطب را درگیر قصه خود بکند به ویژه اینکه فیلمساز قصه خود را نه در یک فضای انتزاعی و خیالی که در یک رئالیسم اجتماعی و سیاسی روایت می کند. به این معنا که این گروه تروریستی قرار است در روز رژه و مانور ارتش و هنگام سخنرانی رئیس جمهور دست به عملیات بزنند.

 پیوند قصه با یک رخداد بیرونی و واقعی، هیجان و التهاب آن را مضاعف کرده و جدی بودن قصه را بر سویه سرگرم کنندگی و خاصیت ژانری آن غالب کرده و از این طریق مخاطب به لحاظ ذهنی با قصه عمیق تر درگیر می شود.

در صحنه های پایانی فیلم که به روز موعود و عملیات نزدیک می شویم، التهاب قصه اوج می گیرد و با نمایش صحنه های واقعی از رزمایش و محل سخنرانی رئیس جمهور، سویه های رئالیستی و واقع گرایی قصه تقویت شده و فیلم خاصیتی مستندگونه می گیرد.

البته نباید فراموش کرد که ویرانگر نخستین فیلم سینمایی ابوالقاسم طالبی است که ردپای کم تجربگی در آن پررنگ است. ضمن اینکه او در اولین فیلم خود به سراغ قصه سختی رفته که روایت آن حتی نسبت به ژانر متعارف پلیسی هم از پیچیدگی های بیشتری برخوردار است و آن زمان کمتر هم در سینمای ایران فیلمی در این فضا و موقعیت ساخته شده است. با این حال نباید حضور جمشید هاشم پور و نقش او را در پیشبرد قصه و جان بخشیدن به فیلمنامه فراموش کرد. حضور و جنس بازی او در این فیلم یادآور دوران اوج او در دهه 60 و در کسوت جمشید آریاست که نامش با اکشن ایرانی پیوند خورده است. او به درک درستی از یک مامور اطلاعاتی و پلیس امنیتی رسیده و توانسته شمایل جذابی از این کاراکتر را در فیلم به تصویر بکشد. ضمن اینکه فیلم نسبت به زمان و دوره تاریخی خود توانسته تصویری از سختی و پیچیدگی و البته اهمیت و حساسیت عملیات های امنیتی را به تصویر بکشد و نشان دهد که حتی در اینجا ممکن است پای دشمن تا درون خانواده و نسبت های فامیلی هم کشیده شود. تماشای این فیلم و قصه در زمان خودش که کمتر کاری در این باره ساخته شده بود از جذابیت بیشتری برخوردار بود.

بازپخش این فیلم در شبکه آی فیلم فارغ از ضعف و قوت های سینمایی اثر، تاکید مناسبی برای ساخت آثار امنیتی جذاب و اساسا ظرفیت و ظرافت های این موقعیت برای پرداخت های سینمایی بود که اتفاقا مخاطب ایرانی هم به آن علاقمند بوده و پیگیر فیلم هایی از این جنس است.

منتقد: سید رضا صائمی

ه خ/ س م