همسران و شیرینی یک زندگی معمولی

این روزها سریال خاطره‌انگیز «همسران» از  شبکه آی‌فیلم در حال پخش است.

به گزارش آی‌فیلم، سریال «همسران» اولین سریال به کارگردانی بیژن بیرنگ و مسعود رسام است که سال 1373 پخش شد. بازیگران اصلی این سریال دو زوج با بازی مهرانه مهین ترابی و فردوس کاویانی، و الهام پاوه‌نژاد و فرهاد جم بودند. بیژن بیرنگ و مسعود رسام پس از این سریال «خانه‌ی سبز»، «دنیای شیرین»، «دنیای شیرین دریا» و چند سریال موفق دیگر ساخته‌اند که از آن‌ها هم استقبال شد.

تا قبل از «همسران»، سریال‌های پربازدید تلویزیون «سربداران» (محمدعلی نجفی، 1362)، «افسانه‌ی سلطان و شبان» (داریوش فرهنگ، 1363)، «بوعلی سینا» (کیهان رهگذار، 1364)، «امیرکبیر» (سعید نیک‌پور، 1364)، «کوچک جنگلی» (بهروز افخمی، 1366)، «هزاردستان» (علی حاتمی، 1367) و «روزی روزگاری» (امرالله احمدجو، 1370) بودند که همگی تاریخی‌اند. به این معنی که مربوط به زیست روزمره‌ی ایرانیان نیستند، هرچند پیام‌هایی مطابق با فرهنگ و سنت‌های جامعه‌ی ایرانی را در قالب داستان‌ها و دیالوگ‌ها به‌همراه داشتند. از دیگر سریال‌های پربازدید که دهه‌ی شصت و اوایل دهه‌ی هفتاد در تلویزیون نمایش داده می‌شد، می‌توان به «آینه‌ی عبرت» (محسن شاه‌محمدی، 1367 تا 70) و «آوای فاخته» (بهمن زرین‌پور، 1373) اشاره کرد. با توجه به اینکه تلویزیون فقط دو شبکه داشت و شبکه‌ی سه، سال 1372 افتتاح شد و ابتدا متمرکز بر ورزش و جوانان بود، بنابراین می‌توان انتظار داشت که تعداد سریال‌های تلویزیونی پربازدید ساخت ایران کم باشند و مخاطب را به خود جذب کنند.

ویژگی‌های زندگی مدرن و سبک زندگی نسلی متفاوت که روزمرگی‌شان در زمانی کاملاً منطبق با زندگی روزمره‌ی شهرنشینان دست‌مایه‌ی هر قسمت می‌شود. آنچه که در سریال «همسران» قابل توجه است زندگی در آپارتمان، به‌عنوان شکل جدیدی از زندگی شهری است. تأکید بر هم‌جواری و هم‌زبانی در سریال وجه تازه‌ای از سریال‌سازی ایرانی است که بعد از آن با خانه‌ی سبز (بیژن بیرنگ و مسعود رسام، 1375)، «همسایه‌ها» (محمدحسین لطیفی، 1379)، «خوش‌نشین‌ها» (سعید آقاخانی، 1389) و کارهای دیگر ادامه پیدا می‌کند.

تقریباً بیشتر سکانس‌های سریال «همسران» در فضای داخلی آپارتمان‌ها فیلم‌برداری می‌شود که احتمالاً در آن دوران با محیط خانه‌ی بسیاری از ایرانیانِ سال‌های بعد از جنگ متفاوت است. وسایل زندگی و پوشش هنرپیشه‌ها نماینده‌ی زندگی قشر متوسط است و البته آرام‌آرام بسیاری از خانه‌ها شبیه آن چیزی می‌شوند که در فیلم می‌بینیم.

می‌توان گفت محور ماجراهای «همسران» ارتباطات انسانی است؛ ارتباط همسران با یکدیگر و دیگر انسان‌ها و پیام هر داستان برای بهبود این روابط بر پایه‌‌ی معیارهایی است که عرف جامعه آن را بتواند بپذیرد. حتی در مواردی که هنوز هنجاری ساخته نشده با ارجاع به آنچه سنت ایرانی بوده است، هنجار تازه ساخته می‌شود. مثلاً درمورد رفت‌وآمد با همسایه‌ای که در ساختمان چندواحدی او را نمی‌شناسیم، انداختن زنجیر را به قاعده تبدیل می‌کند. مهمان حبیب خداست و تا چهل همسایه‌ات از تو حق و بهره دارند اما همسایه‌ی آپارتمان که او را نمی‌شناسیم و تازه‌وارد است، غریبه حساب می‌شود و نباید به اندرونی راه پیدا کند. وقتی در اوایل دهه‌ی هفتاد با شکل‌گیری زندگی آپارتمانی خیلی‌ها در انتخاب روش درست تعامل مردد هستند، از سریال‌ها چیزهایی جدید یاد می‌گیرند.

«همسران» با دعوا آغاز می‌شود. دعوایی که آهسته است و غیر از دعواهای پرضرب و زور واقعی در خیابان‌ها است. بی ناسزاگویی‌های مرسوم‌ که با یک جمله‌‌ی آرامش‌بخش یکی از همسران متوقف می‌شود و به طرفه‌العینی جای خود را به رابطه‌ای دوستانه می‌دهد. بعد از آن بسیاری از قسمت‌ها حول یک سوءتفاهم است که در پانزده دقیقه‌ی اول هر قسمت به وجود می‌آید و در نیم ساعت باقیمانده رفع می‌شود. گاهی این سوءتفاهم کمی ‌جدی‌تر است و به بیش از یک قسمت برای حل و فصل نیاز دارد و تا قسمت بعدی ادامه پیدا می‌کند.

شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سریال «همسران» این است که با وجود داشتن پیام اخلاقی در تمام ماجراهایش اما زن و شوهرها نسبت به هم واکنش‌های شعاری و غیرواقعی نشان نمی‌دهند. درواقع برخوردشان با یکدیگر باورپذیر است و احتمالاً بسیاری از تماشاگران را در آن دوران پای تلویزیون می‌خنداند، چون بارها خودشان در موقعیت مشابه همان رفتار را نشان داده‌اند.

ه خ